Kierowca ukarany mandatem za wykroczenie drogowe ma możliwość odmowy jego przyjęcia. Odmowa przyjęcia mandatu rozpoczyna często długą drogę po sprawiedliwość, która musi zakończyć się w sądzie. Co się dzieje, gdy kierowca nie przyjmie mandatu? Przyjęcie mandatu Kierowca nie ma obowiązku przyjęcia mandatu. Jeżeli czujesz, że mandat został nałożony bezpodstawnie, policjant nie dopełnił swoich obowiązków lub po prostu się pomylił – odmowa przyjęcia mandatu umożliwia dochodzenie prawdy przed sądem. W niektórych sytuacjach jest to sposób na uzyskanie przez kierowcę czasu. Nie warto jednak nie przyjmować mandatu, w sytuacji ewidentnej winy kierowcy. Zachowanie takie spowoduje jedynie zwiększenie kosztów jakie będzie trzeba ponieść po zakończeniu postępowania sądowego. Zobacz: Zatrzymanie prawa jazdy: kiedy trzeba zdawać ponownie egzamin? Przyjęcie mandatu – jego podpisanie – uniemożliwia zaskarżenie go przed sądem. Inną możliwością jest jeszcze uchylenie mandatu karnego, ale o tym w innym artykule. Co się dzieje po odmowie przyjęcia mandatu? Po odmowie przyjęcia mandatu policjant zobowiązany jest do sporządzenia wniosku o ukaranie kierowcy, który kierowany jest do sądu rejonowego. Zgodnie z art. 99 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, w razie odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia w wyznaczonym terminie grzywny nałożonej mandatem zaocznym, organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. We wniosku tym policjant ma obowiązek zaznaczyć, że obwiniony odmówił przyjęcia mandatu albo nie uiścił grzywny nałożonej mandatem zaocznym, a w miarę możności podać także przyczyny odmowy. Zobacz: Zatrzymane prawo jazdy za niepłacone alimenty Sądem właściwym, czyli tym w którym sprawa będzie się toczyć, jest sąd rejonowy w okręgu którego popełnione zostało wykroczenie. Może się to okazać szczególnie uciążliwe, jeżeli wykroczenie zostało popełnione w trasie, tzn. daleko od miejsca zamieszkania kierowcy. Jeżeli kierowca mający miejsce zamieszkania w Krakowie jedzie nad morze i dostanie mandat w Bydgoszczy, to wszystkie rozprawy sądowe będą miały miejsce we właściwym sądzie rejonowym w Bydgoszczy. Dwie drogi procesowe w przypadku odmowy mandatu Droga pierwsza: posiedzenie sądu bez udziału kierowcy Po wpłynięciu sprawy sąd może wybrać jedną z dróg procesowych. Albo zostanie wyznaczona rozprawa, na którą kierowca zostanie wezwany, albo sąd orzeknie na posiedzeniu bez udziału kierowcy. Posiedzenie sądu bez udziału popełniającego wykroczenie kierowcy ma miejsce w sytuacji, gdy sąd uzna, że okoliczności popełnienia czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości w świetle dowodów dołączonych do wniosku o ukaranie tj. notatki urzędowej sporządzonej przez funkcjonariusza policji. Posiedzenie takie kończy się zazwyczaj wydaniem wyroku nakazowego. Na tym etapie postępowania obwiniony kierowca nie ma żadnej możliwości obrony. Dopiero, gdy odpis wyroku zostanie doręczony kierowcy na jego adres zamieszkania, kierowca ma możliwość wniesienia sprzeciwu od wyroku nakazowego. Wraz z odpisem wyroku obwiniony powinien otrzymać wniosek o ukaranie oraz pouczenie o prawie, terminie i sposobie wniesienia sprzeciwu od wyroku nakazowego oraz o skutkach niewniesienia sprzeciwu. Sprzeciw wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia wyroku. Jest to termin zawity, co oznacza, że jego przekroczenie skutkuje odrzuceniem sprzeciwu i uprawomocnieniem się wyroku nakazowego. Skuteczne wniesienie sprzeciwu powoduje utratę mocy wyroku nakazowego. Nie powoduje to jednak końca sprawy. Zostanie ona skierowana na rozprawę i będzie rozpatrywana od nowa, ale już w trybie procesowym, tj. na rozprawie z udziałem kierowcy (patrz droga druga), Droga druga – wyznaczenie rozprawy W sytuacji, gdy sąd zdecyduje się na rozprawę, wezwie na nią obwinionego. Właśnie w tej sytuacji może dać się kierowcy we znaki odbywanie się rozprawy w sądzie właściwym dla miejsca popełnienia wykroczenia. Zgodnie z przykładem powyżej, kierowca mieszkający w Krakowie będzie musiał się stawiać na rozprawy w Bydgoszczy. Warto wskazać, że takich rozpraw może być kilka. Na samej rozprawie, jeżeli kierowca występuje bez profesjonalnego pełnomocnika w postaci radcy prawnego lub adwokata, należy postępować zgodnie z poleceniami sądu. Przed rozprawą należy solidnie przygotować swoją linię obrony. Kierowca powinien dokładnie wiedzieć, czemu policjant bezpodstawnie wystawił mu mandat. Zobacz: Co można prowadzić mając prawo jazdy kat. B? Jeżeli kierowca udowodni swoje racje przed sądem, nie otrzyma żadnej kary. Jeśli sąd stwierdzi winę obwinionego, może wymierzyć mu grzywnę nawet do 5000 zł i nakazać zwrot kosztów postępowania. Grzywna może więc kilkukrotnie przekroczyć wysokość mandatu. Oczywiście nie musi mieć to miejsca. Zależy to od swobodnej decyzji sędziego. Postępowanie sądowe kończy się wyrokiem, wobec którego również służy środek zaskarżenia jakim jest apelacja. Wyrok sądu a punkty karne za wykroczenie W społeczeństwie pokutuje przeświadczenie, że gdy sprawa trafi do sądu to kierowca nie otrzyma punktów karnych. Opinia taka jest też częstym powodem odmowy przyjęcia mandatu. Niestety jest ona błędna. Odmowa przyjęcia mandatu w sytuacji, gdy wykroczenie zostało stwierdzone przez Policję na tzw. „gorącym uczynku”, a następnie skutkujące wnioskiem do sądu o ukaranie nie uchroni sprawcy przed punktami karnymi. Chociaż są od tego pewne wyjątki. Więcej na ten temat przeczytacie w poniższym artykule: Zobacz: Przekroczona liczba punktów karnych i nieprzyjęcie mandatu – co z prawem jazdy? Uchylenie mandatu – wyjście awaryjne Mało osób zdaje sobie sprawę, że w pewnych określonych sytuacjach, możliwe jest uchylenie przyjętego mandatu. Jest to dość specyficzna forma walki o własne prawa, jednak daje ona kierowcy szansę na sprawiedliwość. Nierzadko bowiem zdarza się, że kierowcy są zmuszani do przyznania się do popełnionego wykroczenia. Wmawia się im wykroczenie, którego nie popełnili. W sytuacji ogromnego stresu i niepełnej znajomości prawa, policjanci wykorzystują słabość kierowcy i zmuszają de facto do podpisania mandatu. Z doświadczenia wiem jednak, że i przed takimi sytuacjami można się obronić. Poniżej opisuję jak to zrobić. Krok po kroku. Zobacz: Wniosek o uchylenie mandatu – jak anulować mandat karny?
Wezwanie w charakterze podejrzanego art 97 KW. Stawiennictwo obowiązkowe czy nie? 3. Witam ponownie. Małe przypomnienie: 1. odmowa przyjęcia mandatu; 2. wezwanie listowne w charakterze podejrzanego; 3. niestawiennictwo; 4. poszukiwanie mojego adresu pobytu; 5. i w końcu dzisiejsza wizyta dzielnicowego Wezwanie na komisariat może dotyczyć każdego, kto np. był świadkiem przestępstwa. Warto znać wówczas swoje prawa i obowiązki. Naczelną zasadą jest obowiązek mówienia prawdy, choć świadek ma prawo odmówić odpowiedzi na pytanie bez podania przyczyny, jeżeli naraża go to lub osobę mu najbliższą na odpowiedzialność karną. W razie zaś uzasadnionej obawy o swoje życie, zdrowie, wolność lub mienie - zeznający ma prawo wnioskować o utajnienie swoich danych osobowych. Lwia część wezwań do stawienia się na komendzie to wezwania do złożenia zeznań w charakterze świadka zdarzeń objętych śledztwem. Prawidłowe doręczenie wezwania odbywa się za pośrednictwem poczty (za pokwitowaniem odbioru) lub poprzez inny uprawniony podmiot zajmujący się doręczaniem korespondencji. Wezwanie może doręczyć także policjant (dzielnicowy). W szczególnych przypadkach niecierpiących zwłoki wezwanie do stawienia się na komendzie może nastąpić także telefonicznie lub w inny sposób, np. faksem. Wezwanie powinno zawierać oznaczenie organu wysyłającego, wskazanie, w jakiej sprawie, w jakim miejscu i czasie ma się stawić wzywany oraz pouczenie, jakie skutki wywoła niestawiennictwo. Zgodnie z przepisem artykułu 177. § 1. kodeksu postępowania karnego każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. Niezależnie od tego, czy będzie to wezwanie do złożenia zeznań na komisariacie, w prokuraturze czy w sądzie. Każdy wezwany ma obowiązek stawić się w miejscu i czasie oznaczonym w wezwaniu. Jeżeli obowiązki zawodowe, osobiste lub inne ważne okoliczności nie pozwalają wezwanemu na stawienie się w oznaczonym miejscu i czasie, wówczas powinien on skontaktować się telefonicznie z organem wzywającym (w tym przypadku komisariatem policji) i wyjaśnić przyczyny dla których nie może się stawić. Usprawiedliwienie może mieć także formę pisma z wyjaśnieniami, do którego można załączyć dokumenty potwierdzające okoliczności kolidujące z wypełnieniem obowiązku stawienia się na komendzie. W przypadku choroby, kalectwa lub innego ograniczenia sprawności należy uzyskać zaświadczenie lekarskie (najlepiej od lekarza wpisanego na listę biegłych sądowych - listy takowych można znaleźć na stronie www najbliższego sądu okręgowego). Czytaj także: Wezwanie na świadka w sprawie karnej. Poznaj swoje prawa i obowiązki >>> Kary porządkowe za nieobecność Co grozi za nieusprawiedliwione uchylenie się od tego obowiązku? Jeżeli nie stawimy się na wezwanie albo bez zezwolenia organu przesłuchującego oddalimy się samowolnie z miejsca czynności przed jej zakończeniem, wówczas grozi nam kara pieniężna w wysokości do 3000 złotych. Kara pieniężna może być uchylona, jeśli w ciągu tygodnia osoba wezwana usprawiedliwi swoje niestawiennictwo albo samowolne oddalenie się. Kara pieniężna to nie wszystko. Niezależnie od niej sąd może zdecydować o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu na przesłuchanie. W przypadku takiego zdarzenia mamy prawo do żądania zawiadomienia bliskiej osoby o zatrzymaniu i powinniśmy żądać odpisu protokołu zatrzymania. W razie uporczywego uchylania się od złożenia zeznania, najsurowszym i najdotkliwszym dla opornego wezwanego jest areszt porządkowy, który sąd może wymierzyć na czas do 30 dni. Aresztowanie należy uchylić, jeżeli osoba aresztowana spełni obowiązek albo postępowanie w danej instancji się zakończy. Na każdą karę porządkową (pieniężną, zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie lub areszt) przysługuje zażalenie, które należy wnieść do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie (art. 290. § 1 kpk). Zobacz także: Wezwanie na świadka w sprawie cywilnej. Poznaj swoje prawa i obowiązki >>> Przebieg przesłuchania Przed rozpoczęciem przesłuchania przeprowadzający przesłuchanie uprzedza świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy (art. 190. § 1. kpk). Składanie bowiem fałszywych zeznań zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Niepamięć czy nieścisłości w zeznaniach, które nie są świadomym wprowadzaniem w bła, nie są oczywiście karalne. Niektóre osoby mogą zupełnie odmówić udziału w przesłuchaniu. Całkowita odmowa składania zeznań przysługuje osobom najbliższym dla podejrzanego (oskarżonego). Są to: małżonek, rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba adoptowana, jej małżonek oraz osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o imię, nazwisko, wiek, zajęcie, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarżenie oraz stosunek do stron (art. 191. § 1. kpk). Miejsce zamieszkania ustala się na podstawie naszego dokumentu tożsamości lub pisemnego oświadczenia. Już w trakcie trwania przesłuchania każda osoba może odmówić odpowiedzi na pytania, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić tą osobę lub osobę jej najbliższą na odpowiedzialność karną. Pytania zadawane świadkowi nie mogą przy tym zmierzać do ujawnienia jego faktycznego miejsca zamieszkania ani miejsca pracy, chyba że ma to znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Zgodnie z kodeksem postępowania karnego jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić (art. 192. § 2.). Dla celów dowodowych można również świadka, za jego zgodą, poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu. Możliwe jest także pobranie odcisków palców, wymazu ze śluzówki policzków, włosów, śliny, próbki pisma, zapachu, wykonanie zdjęcia lub nagranie głosu. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec świadka lub osoby najbliższej w związku z jego zeznaniami, może on zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony, lub na inny wskazany przez niego adres. Świadek może opuścić komisariat dopiero, gdy uzyska zgodę po zakończeniu przesłuchania. Jakie prawa ma tymczasowo aresztowany i jego bliscy? >>> Podstawa prawna: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego ( 1997 nr 89 poz. 555) Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL Kup licencję Nie otrzymałem mandatu i nie zostałem poinformowany z jakiego artykułu. Mam tylko wezwanie w charakterze osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia na obszarze kolejowym. Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia ma prawo: 1) do zaznajomienia ze stawianymi zarzutami (atr. 54 $$ 6 zd. 2 $$ 4 kpow.) 2) do składania wyjaśnieńOdmowa przyjęcia mandatu za brak maseczki – co robić dalej? Jak wygląda procedura? Jakie masz prawa? Jak się zachować na policji i w sądzie? Przede wszystkim – nie namawiamy nikogo, aby nie nosić maseczek. Przeciwnie – mimo nieprawidłowego uregulowania tego obowiązku w prawie – namawiamy, aby maseczki nosić. Przede wszystkim ze względu na osoby starsze. Jednak każdemu może się zdarzyć, że zapomni wziąć maseczkę ze sobą i akurat zostanie przyłapany przez policję. Drugie zastrzeżenie: opisujemy sytuację, w której obowiązek noszenia maseczek został uregulowany w rozporządzeniu. Za kilka, kilkanaście dni obowiązek ten będzie widniał w ustawie, jeśli oczywiście ustawa zostanie podpisana przez Prezydenta RP. Artykuł jest dla tych, którzy już wcześniej odmówili przyjęcia mandatu za brak maseczki oraz dla tych, którzy odmówią przyjęcia mandatu jeszcze przez kilka dni/tygodni – do czasu wejścia w życie noweli ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. (uwaga: patrz – aktualizacja na dole artykułu!) Obecny obowiązek noszenia maseczki jest na tyle kontrowersyjny, że zupełnie nie dziwią nas decyzje o nieprzyjmowaniu mandatu. Niewątpliwie nakładanie obowiązków powszechnych, na wszystkich obywateli, nie powinno się odbywać poprzez wydanie rozporządzenia. Zwłaszcza, że rządzący dysponują całym aparatem państwowym, ogromnymi środkami finansowymi i ludzkimi, zatem spoczywa na nich szczególny obowiązek stanowienia prawa w prawidłowy sposób. Mamy prawo oczekiwać od władzy, że przepisy przez nich stanowione będą najwyższej jakości, starannie przemyślane i przygotowane. A nie są. Trzeba też podkreślić, że prawo do rozpoznania swojej sprawy przez sąd w wyniku odmowy przyjęcia mandatu jest konstytucyjnym uprawnieniem każdego obywatela i nikt nie powinien nam z tego powodu grozić, straszyć czy wyciągać inne negatywne konsekwencje. Procedura Czynności na policji Zatem: jeśli odmówiłeś przyjęcia mandatu (przykładowo za brak maseczki, ale procedura jest w zasadzie taka sama dla wszystkich innych wykroczeń), to prawdopodobnie zostaniesz wezwany na przesłuchanie na policję. W pierwszej kolejności zostaniesz poproszony o dowód osobisty i zapytany o dane osobowe, czyli imię i nazwisko, adres zamieszkania (jest to adres, pod którym faktycznie mieszkasz), stan cywilny, gdzie pracujesz, ile zarabiasz, kogo masz na utrzymaniu, numer telefonu, adres e-mail itd. Twoje prawa Masz prawo do odmowy złożenia wyjaśnień, o czym powinieneś zostać pouczony. W praktyce jest tak, że policjant wręczy ci kartkę z pouczeniem oraz poprosi o pokwitowanie odbioru. W praktyce więc nikt pouczenia nie czyta, bo są to po prostu przepisy przeklejone z kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenie, a zatem pouczenie nie jest napisane ludzkim językiem. Masz również prawo do składania wniosków dowodowych, ale w tej sytuacji – czyli odmowa przyjęcia mandatu za brak maseczki – punktem sporu nie są raczej okoliczności faktyczne, ale kwestie prawne. Raczej (powtarzam: raczej) nie będzie potrzeby składania wniosków dowodowych. I teraz twarda rzeczywistość: jeśli jesteś sam na przesłuchaniu, czyli bez adwokata lub radcy prawnego, to funkcjonariusz policji może próbować wywrzeć na ciebie pewien wpływ, namawiać do zmiany stanowiska czy „uprzejmie doradzać”. Możesz usłyszeć, że jak pójdziesz do adwokata to zapłacisz mu majątek i w dodatku dostaniesz surowszą karę. To nieprawda. Wystarczy zasięgnąć zwykłej porady prawnej, żeby uzyskać rzetelne informacje na temat swojej sytuacji. Można też w sądzie zawnioskować o zwrot kosztów poniesionych na obrońcę. Możesz usłyszeć, że będziesz musiał pokryć koszty sądowe, nawet 2000 zł. To też nieprawda, najczęściej koszty sądowe w sprawach o wykroczenia wynoszą ok. 100 zł. Musisz być asertywny. To jest twoje prawo do sądu i nie nabieraj się na żadne sztuczki. Właściwie w tej sytuacji, którą opisujemy (odmowa przyjęcia mandatu za brak maseczki) możesz jedynie wyjaśnić, że nie jesteś osobą chorą ani podejrzewaną o zachorowanie w myśl art. 46b ppkt 4) ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi, w związku z czym obowiązek noszenia maseczek cię nie dotyczy. Z przesłuchania sporządzony zostanie protokół, który oczywiście PRZECZYTAJ PRZED PODPISANIEM! Czynność przesłuchania na policji zazwyczaj trwa ok. 40 minut. Zazwyczaj. W obecnym czasie najczęściej jednak Policja zwraca się do Ciebie z pismem informującym o możliwości przesłania swoich wyjaśnień na piśmie. Nie ma więc potrzeby udawania się na Policję. Etap sądowy Jeśli policja rzeczywiście skieruje wniosek do sądu o ukaranie, to prawdopodobnie dostaniesz z sądu wyrok nakazowy. Nie martw się, jest to bardzo częste zjawisko, to nie musi być jeszcze koniec postępowania – możesz się odwołać i złożyć do sądu sprzeciw. Wówczas sąd rozpozna Twoją sprawę na zasadach ogólnych. Czyli po złożeniu sprzeciwu dostaniesz informację o terminie rozprawy, na którą oczywiście powinieneś pójść. W danym terminie idziesz więc do sądu i czekasz pod salą aż Twoja sprawa zostanie wywołana. Na sali sąd zapyta cię ponownie o dane osobowe oraz spyta, czy przyznajesz się do popełnienia danego czynu i czy chcesz złożyć wyjaśnienia. Oczywiście chcesz – poinformuj sąd, że Twoim zdaniem powszechny obowiązek nakładany na obywateli nie może być zapisany w rozporządzeniu oraz że w danym dniu nie byłeś ani chory ani podejrzewany o zachorowanie. Na marginesie: tylko lekarz mógłby to stwierdzić. Sąd może również przesłuchać policjanta w charakterze świadka, ty też możesz mu zadawać pytania, np. czy i w jaki sposób stwierdził, że jesteś osobą chorą lub podejrzewaną o zachorowanie. Zobacz też: Zatrzymanie przez Policję Co robić natomiast, jeśli obowiązek noszenia maseczek zostanie zapisany w ustawie? Wiele zależy od ostatecznego brzmienia przepisu. Zawsze jednak – jeśli masz wątpliwości co do danego wykroczenia – możesz nie przyjąć mandatu. Naszym zdaniem obowiązek noszenia maseczek może obowiązywać jedynie podczas stanu klęski żywiołowej, której rząd nie ogłosił. Zaznaczamy jednak, że jest to tylko nasza wstępna opinia. Aktualizacja ( r.): W dniu 2 kwietnia 2021 r. Sąd Rejonowy w Mińsku Mazowieckim stwierdził, że mimo nowelizacji nakaz noszenia maseczek wciąż jest niekonstytucyjny! Czyn miał miejsce już po zmianie przepisów z grudnia 2020 r. W swoim uzasadnieniu sąd podniósł, że: obowiązek noszenia maseczek godzi w konstytucyjną wolność do poruszania się i w związku z tym powinien zostać wprost przewidziany w ustawie – tymczasem wydane rozporządzenie odsyła jedynie do ogólnego przepisu, ustanowienie nakazu obowiązującego na terenie całego kraju, zamiast na wyszczególnionych obszarach, jest przekroczeniem delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia. Aktualizacja ( r.): W związku z zapowiedziami Ministra Zdrowia, że w niedługim czasie zostaną zniesione obostrzenia, w tym obowiązek noszenia maseczek, otwiera to drogę do skutecznej i prostej strategii procesowej, jeśli nie przyjęliśmy mandatu. Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej, opłać poradę na odległość, a potem dostaniesz naszą wskazówkę: UWAGA: Wpisz kod MASECZKI22 a dostaniesz rabat na poradę 60 zł!Dostałem od policjantów wezwanie na nieobowiązkowe stawienie się na przesłuchanie w charakterze obwinionego dn. 5.07.2016 oraz pouczenie o prawach i obowiązkach wraz z oświadczeniem o adresie do korespondencji. Oba dokumenty podpisałem. I teraz pytania: - czy na przesłuchanie warto się stawić, żeby przedstawić swoją wersję wydarzeń? Prawo odmowy przyjęcia mandatu zostanie zniesione? Taki projekt autorstwa grupy posłów PiS wpłynął właśnie do Sejmu. Zdaniem karnisty dr. Mikołaja Małeckiego jest to "krok w stronę . 276 558 454 657 118 364 17 424